Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, dün Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 30. yıl dönümü konulu video konferansı yönetti. Xi Jinping konferansta komşuluk ve dostluğun pekiştirilmesi, kaliteli gelişmenin yoğunlaştırılması, istikrar ve güvenliğin korunması, kültürel temasların sağlamlaştırılması, barışçı gelişmenin hızlandırılması yönünde beş maddelik öneride bulundu. Söz konusu konferans, Çin’in bu yıl Orta Asya ülkelerine yönelik ilk önemli diplomasi etkinliği olarak uluslararası toplumda geniş yankı yaptı.

“Karşılıklı saygı, komşuluk ve dostluk, omuz omuza vererek meydan okumaları birlikte göğüsleme ve karşılıklı yarar ve çifte kazanç”, Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping söz konusu video konferansta Çin ve Orta Asya ülkeleri arasında geçen 30 yıl içinde ilişkilerin hızla gelişmesinin “sırrını” bu kavramlarla özetledi. Nitekim Çin ve Orta Asya ülkeleri, coğrafi açıdan birbirlerine yakınlar, iki taraf arasında 3 bin 300 kilometreden fazla uzunlukta sınır var. Çin ile Orta Asya arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana geçen 30 yıl içinde iki taraf, “iyi komşuluk ve dostluk” ilkesi doğrultusunda, tarihten kalan sınır sorunları tamamen çözdü, iki taraf arasındaki ticari de günden güne yoğunlaşıyor. İki taraf arasındaki ticaret, 1992 yılında sadece 460 milyon  dolardı. Bu rakam 2019 yılında 46 milyar 340 milyon dolara yükseltildi. Çin, Orta Asya ülkelerinin en önemli ticaret ve yatırım ortaklarından biri konumunda. Çin ve Orta Asya ülkeleri günümüzde birbirlerine güvenen dost ve kardeş olurken, Kuşak ve Yol İnisiyatifi’nin ortak inşasına ve yeni tip uluslararası ilişkilerin oluşturulmasına örnek teşkil etmekte.

Bir noktaya özenle vurgu yapılmalı: Geçen 30 yıl içinde Çin ve Orta Asya ülkeleri, egemenlik, toprak bütünlüğü ve ulusal güvenlik gibi önemli konularda hep birbirlerine destek oldu ve omuz omuza verdi. Örneğin, Kazakistan’da kısa süre önce şiddet ve terör olaylarıyla siyasi çalkantı yaşandı. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping 7 Ocak’ta Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’e bir mesaj göndererek, Kazakistan’ın kaosun ortadan kaldırılması için harcadığı çabaları desteklediklerini açıkladı. Shanghai İş Birliği Örgütü de ilk anda bir açıklama yaparak, Kazakistan’da siyasi düzenin ve istikrarın korunması için alınan tedbirleri takdirle değerlendirdi. Öte yandan, salgınla mücadeledeki  de Çin ile Orta Asya ülkeleri arasında yeni alanı oldu. Adı geçen video konferansta Çin, bu yıl Orta Asya ülkelerine 50 milyon aşı daha sağlayacaklarını ilan etti. Orta Asya ülkelerinin liderleri ise Çin’in salgınla mücadele konusunda sağladığı yardımların Çin ile Orta Asya ülkeleri arasındaki sağlam dostluğun bir kanıtı olduğunu kaydetti.

Tabii, Çin ile beş Orta Asya ülkesi arasındaki iş birliğinde görülen bu olumlu gelişmeyi bazı Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) siyasetçiler görmek istemiyor. Beş Orta Asya ülkesinin bağımsızlıklarını ilan ettiği dönemde, ABD, bölgeye girmeye çalışıyordu. Son yıllarda ABD, bölgede varlığını artırmak için yoğun çaba harcadı. ABD, askeri konuşlanma ve “renkli devrimler” yöntemlerine başvurarak, Orta Asya’yı kontrol etmeye çalıştı, bölgeyi kaosa sürüklemek yoluyla, Çin ve Rusya’yı kısıtlamaya kalkıştı. Ancak ABD’nin bu çabalarının boşa çıktığı gözüküyor. ABD ordusunun Afganistan’dan apar topar çekilmesiyle birlikte, Orta Asya ülkelerinde asker konuşlandırmak istedi. Ancak ABD’nin bu talepleri, Orta Asya ülkeleri tarafından reddedildi. Joe Biden yönetimi, geçen yılın sonunda sözde “Küresel Demokratik Zirvesi”ne ev sahipliği yaptı, ancak Çin, Rusya ve Orta Asya ülkelerini davet etmedi. Oysa, Orta Asya ülkeleri, bu dünyada hangi ülkenin hegemonyacılık ve tek taraflılık yolu izlediğini, hangi ülkenin ise gerçek anlamda çok taraflılık ve iyi komşuluğu yaptığını net şekilde biliyor. ABD’nin istememesine rağmen, Çin ve Rusya’nın Orta Asya ülkeleriyle bağlantısı ve artık günden güne derinleşiyor.

2022 Beijing Kış Olimpiyat Oyunları bir hafta sonra başlayacak. Çin, Rusya ve Beş Orta Asya ülkesinin liderlerinin Olimpiyat Oyunları’nın açılış töreninde buluşması bekleniyor. Çin ile Orta Asya ülkeleri arasında diplomatik ilişkilerin kuruluşunun 30.uncu yıl dönümü kutlandığı ve iki taraf arasında nin derinleştirildiği bir dönemde, Washington yönetiminin önünde sadece imrenmesi için yol var.

Kaynak : https://www.criturk.com/cin-orta-asya-dostlugu-abdye-ornek-olsun/