Bu yıl Güney Çin Denizi’nde Taraflar Arası Davranış Kuralları Deklarasyonu’nun (DOC) imzalanmasının 20. yıl dönümü. 2002 yılında Çin hükümeti ve Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) üyelerinin temsilcileri, Çin ve ASEAN ülkeleri için Güney Çin Denizi sorununu bölgesel seviyede ele alan ilk siyasi belge olan DOC’u Kamboçya’nın başkenti Phnom Penh’de imzaladı.

Son yirmi yılda Güney Çin Denizi’ndeki durum farklı faktörler tarafından bozulmasına rağmen, taraflar arasındaki denizle ilgili anlaşmazlıklar DOC çerçevesinde uygun biçimde yönetildi ve ciddi bir anlaşmazlık ortaya çıkmadı. 2016 yılında Filipinlerin, DOC’un 4. maddesinin hükümlerine doğrudan karşı çıkan Güney Çin Denizi’ndeki tahkim davası, Güney Çin Denizi’nde bölgesel gerilimlere yol açtı. Ancak, çok geçmeden Çin ve ASEAN ülkelerinin dışişleri bakanları, DOC’un tam ve etkili uygulanması konusunda ortak açıklama yayınlayarak, DOC’un bölgesel barışı ve istikrarı sürdürmedeki önemli rolünü teyit etti ve Güney Çin Denizi sorununun çözümü rayına oturttu.

DOC’un imzalanması ve uygulanması Çin ve ASEAN ülkeleri arasındaki siyasi karşılıklı güveni etkili biçimde artırdı ve Çin-ASEAN ilişkilerinin etraflıca ve kapsamlı şekilde iyileşmesine sağlam zemin hazırladı. DOC’un sonuçlanması ve imzalanması, Çin ve ASEAN ülkeleri arasında karşılıklı güvenin oluşmasında önemli bir adımdır ve Çin-ASEAN ilişkilerinin sürekli gelişimi ve tam gelişmesinin gerçek bir betimlemesidir. DOC’da belirtilen amaçlar, hedefler, ilkeler ve yollar kurala dayalı yönetimin farkındalığını ve Çin ile ASEAN ülkelerinin farklılıkları yönetmede kendine hâkim olmayı uygulamadaki siyasi aklını yansıtmaktadır.

TARAFLAR ARASI DAVRANIŞ KURALLARI DEKLARASYONU

DOC, Çin ve ASEAN ülkelerine pratik deniz iş birliğini yerine getirmeleri için önemli bir platform sunmaktadır. DOC açıkça, anlaşmazlıklar çözülmeden önce bütün tarafların uygulamalı iş birliğini güçlendirerek karşılıklı güveni inşa etmenin yollarını araştırması gerektiğini belirtiyor. Çin ve ASEAN ülkeleri yıllardır bu bağlamda önemli başarılar elde etti: Çin ve ASEAN ülkeleri çevre koruma iş birliği konusunda liderler bildirgesi yayınladı, kıdemli diplomatların denizle ilgili acil durumlara müdahale etmesi için acil hat kurdu, Güney Çin Denizi’nde denizdeki kazara karşılaşmalar için kuralların uygulanmasını destekledi. Çin ile ASEAN ülkeleri ayrıca, deniz afetlerini önleme ve azaltma, deniz ekolojik çevre ve izleme, deniz bilimsel araştırmanın yanı sıra deniz hukuku uygulama ajansları arasında iş birliğini artırma gibi konularda bir dizi seminer, eğitim kursları ve projeler düzenledi.

2013 yılında Çin ve ASEAN ülkeleri, bölgedeki ülkeler için Güney Çin Denizi’nin kurallarla yönetimini sağlamada önemli bir adım olan Güney Çin Denizi’nde Davranış Kuralları konusunda danışmalar başlattı. 2017 yılında bütün taraflar Davranış Kuralları çerçevesinde anlaşma sağladı, bu Çin ile ASEAN ülkelerinin anlaşmazlıkları yönetmek ve kontrol etmek ve Davranış Kuralları konusundaki danışmaları aktif olarak desteklemek için niyetini ve kararlılığını gösteriyor. O zamandan bu yana taraflar Davranış Kuralları metni üzerinde başarılı danışmalar başlattılar ve Covid-19 salgınının ortaya çıkmasından bu yana danışmaları esnek ve pragmatik şekilde ilerlettiler.

ÇİN VE ASEAN ÜLKELERİ OLAYLARI BARIŞÇIL BİÇİMDE YÖNETMELİ

DOC’tan Davranış Kuralları’na kadar bütün tarafların ortak vizyonu, Davranış Kuralları’nı DOC’un geliştirilmiş ve iyileştirilmiş versiyonu olarak daha önemli ve etkili yaparak, DOC’ta oluşturulan davranış kurallarını daha somutlaştırmak ve standartlaştırmaktır. Davranış Kuralları danışmalarının devam eden ilerlemesi, anlaşmazlıklar olsa bile ilgili tarafların kendine hâkim olabileceği ve pratik iş birliği yapabileceği ve anlaşmazlıklarını kurallarla yönetebileceği dünya için bir başarı hikâyesi oluşmasına yardımcı olacaktır.

DOC’un tarafı ve sorumlu bölgesel güç olarak Çin, DOC’un Güney Çin Denizi’nde barış ile istikrar için dayanak noktası olarak önemli rolüne bağlı kalmıştır. Geleceğe bakan Çin ve ASEAN ülkeleri, DOC’un imzalanmasının 20. yıl dönümünü bir fırsat olarak görmeli, DOC’un ruhu ve ilkelerine bağlı kalmalı, farklılıkları doğru şekilde görmeli, müdahaleleri kararlılıkla reddetmelidir. Çin ile ASEAN ülkeleri ayrıca, olayları barışçıl biçimde yönetmeli, deniz düzenini kurallarla ortak şekilde sağlamalı ve Güney Çin Denizi’nin barış, dostluk ve iş birliği denizi olması için birlikte çalışmalıdır.